DE CONCLUSIE:

Die blijkt niet eenvoudig te zijn.

Jan-Willem (Texel) verwoordde hem prachtig: "We willen als Nederlanders niet te veel regels. Maar als er iets wat minder geregeld is, dan zijn we boos dat er geen regels zijn."

Opvallend was dat iedereen in deze serie zijn eigen leven een hoog cijfer gaf en Nederland een lager cijfer. Als reden werd niet het heden gegeven (nu gaat het prima), maar juist de angst voor de toekomst (hoe zal het mijn kinderen en kleinkinderen vergaan?)

Daarnaast viel het ook op dat maar weinig mensen écht de baas van Nederland zouden willen zijn. We zijn liever de adviseur.

Hoewel dit een topje van de ijsberg is - er is zoveel besproken aan de keukentafels - hieronder tips voor de overheid, maar óók voor ons zelf:

TIPS AAN ONS ZELF:

* Op de eerste vraag: (Wat heb je nodig?) gaf tot mijn verbazing iedereen hetzelfde antwoord: respect, geaccepteerd worden om wie ik ben, dat er naar me geluisterd wordt. Dus ja, hoe simpel kan het zijn? Dat betekent dat we ook zélf de samenleving een stuk aangenamer kunnen maken door ieder ander te respecteren.

* Wees vaker een 'Man-Bijt-Hond'. André: "Daarmee bedoel ik dat mensen ook eens moeten praten met mensen buiten hun eigen groepje. Ik kwam voor mijn werk bij de lokale krant met zoveel andere mensen in contact dat me dat echt de ogen heeft geopend."

* Leg je mobieltje wat vaker weg. De honderdjarige Zr Egberdina legt uit: "Probeer goed naar elkaar te luisteren, in plaats van ík wil dit en ík wil dat. En dat apparaatje kan zo nu en dan wel de deur uit."

* Niet meteen met het vingertje naar een ander wijzen. Chafik zegt daarover: "Als je ontevreden bent over alles in dit land, begin dan eerst bij jezelf. Wat is je eigen aandeel in de maatschappij? En behandel je anderen zoals je zelf behandeld zou willen worden?"

* Doe dingen zonder er iets voor terug te willen hebben. André: "Soms ruim ik afval op op straat, en laatst heb ik een bed voor niets weggegeven op Marktplaats."

* Gebruik de media niet als enige waarheid om de maatschappij te begrijpen. Joris: "We hebben vaak oordelen over elkaar, alleen gebaseerd op wat we op TV zien. Maar ik zou bijvoorbeeld best graag een keer met een Marokkaanse leeftijdgenoot uit de Schilderswijk willen praten. Volgens mij weten we beiden hoe naar het voelt om gestigmatiseerd te worden, want wij boeren kampen ook steeds met een slecht imago in de media terwijl we zoveel meer te vertellen hebben."

* Wees solidair met elkaar. Koos: "Ik woon in het aardbevingsgebied in Noord-Oost Groningen. Het gas onder onze grond heeft de staatskas 250 miljard opgeleverd terwijl onze huizen ernstig aan het verzakken zijn. Het zou ons zo goed doen wanneer Nederlanders, ook wanneer ze niet uit Groningen komen, solidair met ons zijn. We zijn allemaal samen."

TIPS AAN DE OVERHEID:

* Zorg dat managers niet de boel kapot managen zonder naar de mensen op de werkvloer te luisteren. Trein-conducteur Henk: "Ik verloor mijn werklust toen ik merkte dat er niet naar ons geluisterd werd, en wij met onze jarenlange ervaring alleen maar mochten uitvoeren. Ze namen ons niet serieus."

* Zorg voor een beter onderwijs op scholen wat betreft Staatsinrichting. Blaise: "Een maatschappij gaat niet alleen over individuen, maar over een gezamenlijke kijk op dingen. Wanneer mensen leren begrijpen hoe beleid ontstaat binnen een coalitie, zullen ze de uitvoering beter kunnen nuanceren."

* Maak regels tegen oneerlijke concurrentie voor vrachtwagenchauffeurs. Astrid: "Mijn man moet zich aan allerlei regels houden, terwijl Roemeense en Bulgaarse chauffeurs dat niet hoeven. Zo gaat een hele sector kapot."  

* Zorg voor gelijke kansen voor iedereen. Döne: "Niet alleen qua doorgroeimogelijkheden binnen bedrijven, maar ook qua hoogte van salarissen voor dezelfde functies."

* Onderzoek of de kinderopvang goedkoper kan. "Done: Wij kennen mensen die een kwart van hun salaris aan kinderopvang moeten uitgeven, waardoor en nog maar weinig financiële speelruimte over is. Terwijl in België, bij ons in Zeeuws-Vlaanderen om de hoek, de kinderopvang veel goedkoper is. 

* Geef mensen niet teveel keuzes. André: "Doordat mensen steeds meer keuzes moeten maken, zoals het elk jaar het kiezen van een zorgverzekeraar, krijgen ze stress. Zeker ouderen. Want hoe weten ze nou zeker dat het ziekenhuis waar ze graag komen wel of niet door hun zorgverzekeraar wordt vergoed?

* Geef zekerheid zonder te verwennen. Henk: "Begrijp me goed, ik raad de overheid zeker niet aan om Nederlanders een kruik te geven, een luier en een speen in de bek. Duizend regeltjes hoeven we ook niet, maar we willen wel wat meer zekerheid, zeker wanneer we ouder en kwetsbaarder worden."